Begeleiden voor iedereen

Het idee van coachen heeft zich in Nederland ontwikkeld tot een manier van begeleiden die bij uitstek gericht is op de witte, minimaal hbo geschoolde werknemer, waarbij een lineaire werkwijze (probleem - doel - aanpak) zou moeten leiden tot een aanpassing van de coachee aan de arbeidscontext.

Deze benadering is echter niet zo toegankelijk voor mensen met een andere achtergrond, opleiding, milieu, leeftijd of cultuur. Het houdt maar weinig rekening met verschillende leerstijlen, opvattingen en oplossingsstrategieën die van toepassing zijn in de context van de cliënt of coachee.

Begeleiden voor iedereen laat zien dat er andere manieren zijn om professionals, vrijwilligers en cliënten - bijvoorbeeld in het sociale domein - te begeleiden, als er sprake is van een probleem of obstakel. Ondanks verschillen in wereldbeelden en werkelijkheden tussen de begeleider en de ander kan er een veilige ruimte; de zogenaamde 'transitionele ruimte' gecreëerd worden. In die ruimte is plaats voor diversiteit, kwetsbaarheid, creativiteit en groei. Diverse instrumenten en concepten helpen de cliënt én de begeleider om samen op zoek te gaan naar familiale en culturele patronen onder het probleem en naar krachtbronnen, wijsheid en perspectieven die ruimte bieden voor groei en ontwikkeling.

Van professionals wordt gevraagd eigen kracht van cliënten te faciliteren in plaats van oplossingen te bieden. Daarbij moeten ze meer en meer samenwerken met verschillende disciplines, zoals in wijkteams. Omgaan met 'vreemde anderen', waarderen dat de ander anders is en tegelijkertijd de wijsheid van de ander ophalen en benutten in de begeleiding; dat is wat dit boek je leert.

Dit is een boek voor professionals en vrijwilligers die handvatten nodig hebben in begeleiding en coaching. Als iemand begeleiding nodig heeft, staat hij of zij voor een transitie; er hapert echter iets en de transitie stagneert. Daarom is er hulp nodig. De begeleider en de cliënt ondernemen een gezamenlijke reis in de transitionele ruimte. Het is belangrijk dat de relatie goed is en dat ze het uithouden met elkaar, ondanks verschillen in opvattingen en gewoonten. Zowel de begeleider als de cliënt is er kwetsbaar en heeft 'beschermjassen' nodig; ankers en wijsheid uit de eigen familieachtergrond.

Theoretische concepten en praktische handvatten, beschreven in dit boek, helpen om de transitionele ruimte vorm te geven. Aansprekende en ontroerende verhalen tonen hoe het werkt in de praktijk. Niet alleen begeleiders in het sociale domein hebben baat bij dit boek; eenieder die meer inzicht wil krijgen in de omgang met de 'vreemde andere' medemens zal er zijn voordeel mee doen.

Inleiding en leeswijzer 

1 ‘De vreemde ander’ in jezelf 
Kitlyn 
Albert 
Het Bommelgevoel 

2 Diversiteit en in- en uitsluitingsmechanismen 
Dominante opvattingen in begeleiding
Wie is de vreemde ander?
Oorzaken van uitsluiting in de samenleving
Doxa 
Kruispuntdenken 
Ruimte voor verschil in teams 
Samenwerking tussen verschillende culturen 
Out of the box-denken 

3 Leer de ‘vreemde ander’ kennen 
Ik- en wij-gerichte families
Collectivistische en individualistische organisaties
Je familie neem je mee naar je werk
De wisselwerking tussen generaties 
Generaties in organisaties
Traumaoverdracht 
Familiekennis in de begeleiding 

4 Begeleiden in de transitionele ruimte 
Rite de passage 
Gelaagd verlies en bijzondere levensfaseovergangen 
Veiligheid scheppen 
Erica 
Niet lineair maar cyclisch 
Samen op reis 
De relatie
Begeleiden voor iedereen

5 Beschermjassen, rituelen en verhalen 
Beschermjassen 
Rituelen 
Verhalen 

6 Het fundament van de begeleider 
Als ik je vraag naar mij te luisteren...
Niet maken maar laten 
Luisteren
Verdunde ernst 
Resoneren 
Het uithouden 
Durf te vragen
Onderzoek en blijf bij de waarheid van de ander 
Gewaar worden 

7 Perspectieven toevoegen 
Leren van perspectief te wisselen 
Je eigen verhaal onderzoeken 
Je eigen perspectief erkennen en herkennen creëert ruimte voor dat
van de ander 
Perspectieven onderzoeken en inbrengen op de werkvloer
Perspectieven onderzoeken in de familie 

8 Tot slot nog enkele handvatten 
Installeren 
Het genogram 
Levenslijn 
Contextvragen stellen 
De vraag omkeren
De stoeloefening 
Verhaalknopen 
Sleutelwoorden
Metaforen 
Zie mij als 
Resultaat vieren 
Woord van dank 
Literatuur en andere bronnen 
Over de auteurs