Actieonderzoek

In het HBO en WO is het bijdragen aan het ontwikkelen en innoveren van de beroepspraktijk een belangrijk speerpunt.
Actieonderzoek is een niet meer weg te denken methode bij praktijkgericht onderzoek. Kenmerkend is dat de vraagstelling ingegeven wordt door de beroepspraktijk en dat de opgedane kennis direct kan bijdragen aan die beroepspraktijk.

Dit boek wil studenten, maar ook professionals die werkzaam zijn in de zorg en/of welzijn, principes en handvatten bieden om systematisch en methodisch de beroepspraktijk te onderzoeken en te verbeteren.
Het boek geeft inzicht in de relevantie en de methodologie van actieonderzoek. Het biedt handvatten voor de praktische toepassing in een concreet onderzoeksplan. Daarnaast staan de hedendaagse methoden voor dataverzameling en analyse beschreven. Ook laat het boek succesvolle voorbeelden zien van al afgeronde actieonderzoeken.

Actieonderzoek vertrekt altijd vanuit een kwestie die in de praktijk speelt. Vervolgens wordt via actie in de praktijk kennis opgedaan met als doel hierin verandering of verbetering aan te brengen. Dit is een spiraalvormig proces waarbij de betrokkenen in de praktijk actief deelnemen en samenwerken.
Wat actieonderzoek bijzonder maakt, is dat het niet alleen om praktijkontwikkeling gaat, maar ook om kennisontwikkeling en om professionele of persoonlijke ontwikkeling.

Inhoud

Voorwoord 

Hoofdstuk 1 De plaats van actieonderzoek binnen een
veranderend zorg-, welzijn- en hoger onderwijslandschap 
Wat is actieonderzoek? 
Twee ontstaanslijnen 
Welke benadering en welk paradigma? 
Positionering van actieonderzoek 
Ontwikkelingen in Nederland en internationaal 
De vier werelden van actieonderzoek 
Leeswijzer 

Hoofdstuk 2 Methodologische principes voor actieonderzoek 
Principe 1: cyclische structuur
Principe 2: participatie 
Principe 3: persoonsgerichtheid 
Principe 4: contextualiteit 
Principe 5: reflexiviteit 
Principe 6: meerdere vormen van kennis 
Principe 7: bevorderen van transformatie 
Principe 8: kritische toetsing in publieke ruimtes 
Samenvatting 

Hoofdstuk 3 Actieonderzoek, een design en strategie voor verandering 
De keuze voor een type actieonderzoek 
Een cyclisch en flexibel design 
Fase 1 Preoriëntatiefase 
Fase 2 Oriëntatiefase 
Fase 3 Planningsfase 
Fase 4 Actie- en observatiefase 
Fase 5 Reflectie- en evaluatiefase 
Tips voor schrijven onderzoeksvoorstel 
Samenvatting 

Hoofdstuk 4 Methoden van datageneratie 
Kenmerken van datageneratie in actieonderzoek 
Van dataverzameling naar datageneratie 
Expliciteren van belichaamde kennis 
Narratieve data 
Werving van deelnemers en hun actieve rol
Diversiteit van methoden 
Interviews 
Focusgroepen 
Verhalenworkshops 
Participerende observatie 
Vragenlijsten 
Samenvatting 

Hoofdstuk 5 Data-analyse in actieonderzoek 
Verwerken van data 
Kenmerken van data-analyse in actieonderzoek 
Methoden van data-analyse 
Kritisch, creatief hermeneutische data-analyse (KCHA)
Samenvatting 


Hoofdstuk 6 De veelzijdige rol van de actieonderzoeker 
De actieonderzoeker als actor 
De actieonderzoeker als facilitator van onderzoek, leren en verandering 
Faciliteren gedefinieerd 
Positionering en rolinvulling bij faciliteren 
Hoe te faciliteren in actieonderzoek 
Reflexieve raamwerken voor relationele processen 
Samenvatting 

Hoofdstuk 7 Kwaliteit en presentatie van actieonderzoek 
Praktische relevantie
Methodische grondigheid 
Ethisch verantwoord 
Het presenteren van actieonderzoek 
Samenvatting 

Nawoord 
Maatschappelijke verschuivingen 
Actieve, participatieve en responsieve benaderingen 
De uitdagingen van actieonderzoek in de beroepspraktijk 
Het moeilijke concept van participanten 
De uitdaging van de macht 
Wat met de kennis? 
Uitdagende rol voor actieonderzoeker en evaluator 
Tot slot 
Relevante websites 
Bronnen 
Dankwoord 
Over de auteurs 
Register