Supervisie

Het handboek Supervisie biedt een didactische methode, die professionals in helpende beroepen in staat stelt om inzichten en ervaringen om te zetten in een grotere beroepsbekwaamheid. Het benadert theorie, methodes en praktijk vanuit het perspectief van de supervisant, en geeft antwoord op vragen als: Wat is supervisie? Hoe werkt het? Wat heb je eraan?

Deze negende herziene uitgave is verlevendigd met nieuwe praktijkvoorbeelden aan het einde van elk hoofdstuk, om de lezer nog eens te laten terugblikken op de thematiek van het betreffende hoofdstuk. Met deze herziening wil Erik de Haan de kernboodschap van het hele boek nog meer uit laten komen, namelijk dat de supervisiereis buitengewoon uniek en persoonlijk is. De hoofdlijnen van het gedachtegoed van de overleden hoofdauteur Willemine Regouin vormen nog altijd de basis van dit succesvolle (studie)boek, maar zijn wel geactualiseerd naar aanleiding van nieuwe literatuur.

Supervisie was in eerste instantie vooral gericht op hbo'ers, maar wordt inmiddels ook door WO- en mbo-studenten gebruikt in hun opleiding tot bijvoorbeeld psychotherapeut, arts, docent of pedagoog. Het boek is ook heel geschikt voor gebruik in praktijkinstellingen, onder meer in de dienstverlenende sectoren als sociaalpedagogisch- en welzijnswerk, gezondheidszorg, onderwijs, personeelswerk, pastorale zorg en organisatieadvies, zowel in non-profit- als in profitorganisaties.

Erik de Haan is hoogleraar organisatieontwikkeling en coaching bij de Vrije Universiteit, verzorgt beroepsopleidingen coaching en supervisie vanuit Ashridge Business School, en werkt daarnaast als organisatieadviseur en psychodynamisch psychotherapeut.

Willemine Regouin-van Leeuwen was supervisor en betrokken bij de opleiding van supervisoren. Ook doceerde zij onder meer filosofie in het hoger beroepsonderwijs.

"Supervisie is het soort boek dat ik graag 30 jaar geleden had gehad, toen ik begon met supervisie. Een boek dat je met vertrouwen aan een supervisant geeft, om ze te helpen meer kennis en vaardigheden op te doen. En om ze een betere partner te laten zijn voor de supervisor op de reis van leren in de praktijk."
Michael Carroll Ph.D., Visiting Industrial Professor, University of Bristol

Ter introductie
Voorwoord
Inleiding
Deel I Eerste oriëntatie
1 Waarom supervisie?
1.1 De opleiding
1.2 De praktijk
1.3 Supervisie

2 Contractering: rechten en plichten
2.1 De opdrachtgever
2.2 Supervisor en supervisant
2.3 Omgaan met teleurstellingen en moed verzamelen ‘voor wat moet’ 

3 Leren in supervisie
3.1 Hoe wordt in supervisie geleerd? 
3.2 Wat moet in supervisie worden geleerd? 
3.3 Het leermateriaal in supervisie 

4 Opdracht 
4.1 Wat voor supervisant gaat hier nu aan supervisie beginnen? 
4.2 Wat wil deze supervisant met supervisie bereiken? 
4.3 Waar moet supervisie allemaal verder nog rekening mee houden? 

Deel II Het supervisieproces

5 De beginfase
5.1 Wie ben je en hoe gaan we met elkaar om?
5.2 Wie zijn wij en wat kunnen we samen?
5.3 Wat gaan we bereiken en hoe?

6 De middenfase
6.1 Werk in uitvoering
6.2 De middenevaluatie
6.3 Op weg naar het einde

7 De eindfase
7.1 We zijn er bijna
7.2 Eindevaluatie en eventuele beoordeling
7.3 Hoe gaan we uit elkaar?

8 Het belang van schrijven in supervisie
8.1 Opdracht
8.2 Voorbeeld van een schrijfprobleem

Deel III Bezinning op de verhouding persoon-beroep

9 De persoon
9.1 Denken en kennen
9.2 Voelen en willen 
9.3 Handelen en vaardigheden

10 Het beroep
10.1 De theorie: denken over het beroep 
10.2 De praktijk: werken in het beroep 
10.3 Het hier-en-nu: waar theorie en praktijk samenkomen

11 De verbinding tussen persoon en beroep
11.1 Beroepssocialisatie
11.2 Leren en leerbegeleiding
11.3 Werken en werkondersteuning

12 Het belang van inzicht in supervisie
12.1 Een zelfanalyse
12.2 Een praktijkanalyse
12.3 Inzicht genereren in het hier-en-nu

Lijst van gehanteerde begrippen
Literatuur
Bijlage Het Supervisiecontract

1. Bereid je voor

Supervisie is een kans om jouw persoonlijke professionele hulpverleningsaanpak verder te ontwikkelen. Het helpt als je weet waar nog ontwikkelpunten liggen en wat je kunt gebruiken om verder te komen. Maak van tevoren duidelijk waar je graag aan wilt werken en waarom.

2. Heb moed voor wat moet

Natuurlijk is het doodeng om juist die ene cliënt ter sprake te brengen die het bloed onder je nagels vandaan haalt. Het vergt ontzettend veel moed om daar juist toch over te beginnen. Probeer, vaak irrationele, angst voor veroordeling door de supervisor te zien als een mechanisme dat jou belemmert om iets belangrijks te leren. Als je deze angst overwint, en je juist wel praat over de situaties die je het moeilijkst vindt, maakt dat de kans veel groter dat je in die situaties rustig kunt blijven en professioneel kunt handelen.

3. Word je bewust van wat je moeilijk vindt

Door te reflecteren op jouw gedrag in concrete situaties, krijg je meer inzicht in hoe je reageert op bepaalde prikkels en kun je deze kennis vervolgens meenemen in je volgende praktijkervaringen. De eerste stap is dus leren herkennen wanneer je nog niet optimaal functioneert, en deze situatie zo concreet mogelijk te beschrijven en in te brengen in je supervisietraject.

4. Maak goede afspraken

Ken je je supervisor al of juist helemaal nog niet? Vind je hem of haar aardig, of is het niet helemaal jouw type? Wees je ervan bewust dat je onbewuste verwachtingen hebt van elkaar, en probeer die zoveel mogelijk expliciet te maken, in ieder geval voor zover ze een effectieve supervisie kunnen belemmeren. Hiervoor stel je in de kennismakingsfase een contract op met elkaar. In de herziene editie van Supervisie vind je een voorbeeld van zo’n contract.

5. Bekijk het eens anders

Vaak sla je nog tijdens een gebeurtenis al aan het interpreteren. Supervisie is bij uitstek geschikt om jouw interpretaties kritisch onder de loep te nemen en je open te stellen voor nieuwe perspectieven op moeilijke situaties. Ook kun je ontdekken welke theoretische visies of methodische aanpakken uit jouw opleiding je helpen om in die situaties je beroep beter uit te kunnen oefenen.