Leiders in cultuurverandering

De volledig herziene editie van het succesvolle boek Leiders in cultuurverandering is gebaseerd op negentien diepgaande studies in organisaties die werken aan hun organisatiecultuur om strategische vernieuwing te realiseren. De ervaringen van mensen in deze organisaties vormen hierbij de leidraad. Met deze herziening sluit het boek aan bij de actualiteit en de sterk veranderende context waarin organisaties actief zijn.

"Dit boek biedt voorbeelden, inzichten en inspiraties om succesvol te werken aan strategische en culturele veranderingen in organisaties."

Cultuurverandering is een van de meest genoemde en ook een van de moeilijkste wegen om strategische en organisatorische veranderingen in organisaties te bewerkstelligen. Een oorzaak voor de moeizame verandering ligt deels in de weerbarstigheid van de heersende waarden en normen in organisaties. Leidinggevenden hebben vaak moeite met cultuurveranderingen omdat ze zelf de cultuur mede hebben vormgegeven. Andere oorzaken voor het falen en slagen van cultuurveranderingen zijn te vinden in de rol van leiders, de veranderaanpak en de gebruikte interventies.

Een overzicht van veranderstrategieën biedt praktische inzichten voor het kiezen van een passende aanpak in de eigen organisatie. Het boek bevat een rijkdom aan interventies die concrete handvatten bieden. De kritische succesfactoren en randvoorwaarden die in het boek zijn opgenomen, dragen bij aan het succesvol handelen van leiders in cultuurverandering.

Leiders in cultuurverandering zijn niet alleen topmanagers en bestuurders. Het initiatief voor verandering kan ook liggen bij leidinggevenden, professionals en medewerkers. Juist het samenspel tussen deze spelers is een van de succesfactoren voor strategische en culturele vernieuwing.

Prof. Dr. Jaap Boonstra is hoogleraar organisatieverandering aan de Universiteit van Amsterdam en bij Esade Business School in Barcelona. Jaap Boonstra is betrokken bij vernieuwingsprocessen in organisatorische netwerken en begeleidt bedrijven en overheidsinstellingen in complexe veranderingen.

De volledige verhalen over cultuurverandering in de onderzochte bedrijven zijn te vinden op www.jaapboonstra.nl.

Ten geleide 
Voorwoord 
Executive summary 

Deel 1 Cultuurverandering in organisaties 
Essentie van dit deel 
Opbouw van dit deel 
Hoofdstuk 1 Perspectieven op organisatiecultuur 
Ontwikkelingen in het denken over organisatiecultuur 
Cultuur als de identiteit van de organisatie 
Cultuur als bron van conflict en vernieuwing 
Cultuur als leerproces 
Cultuur als waardencreatie voor klanten 
Cultuur en zijnswaarde 

Hoofdstuk 2 Redenen voor strategische en culturele verandering 
Overleven in crisistijd 
Versterken van legitimiteit 
Internationaal expanderen 
Kwalificeren voor de toekomst 
Vernieuwen van bedrijfsprocessen 
Benutten van variëteit 
Innovatiekracht versterken 
Maximaliseren van klantwaarde 
Aanleidingen voor cultuurverandering: een overzicht 

Hoofdstuk 3 Conclusies cultuurverandering in organisaties 
Noem het geen cultuurverandering 
Weten waarvoor je staat en gaat 
Spelen met urgentie en ambitie 
Samenwerken in baanbrekende innovaties 
Diepgaand veranderen van strategie en cultuur 
Vernieuwen van bedrijfsprocessen 
Balanceren tussen identiteit en vernieuwing 
Veranderen begint met stilstaan 
Het onbespreekbare bespreekbaar maken 
Spelen met verschil 
Routes voor strategische en culturele verandering 

Deel 2 Veranderen van organisatiecultuur 
Essentie van dit deel 
Opbouw van dit deel

Hoofdstuk 4 Energie voor een verandering genereren
Druk van buiten aangrijpen Problemen benoemen 
Krenking en schaamte gebruiken 

Hoofdstuk 5 Visie formuleren 
Visie verbeelden
Ambities articuleren 
Missie formuleren 
Veranderniveau inschatten

Hoofdstuk 6 Verbondenheid creëren 
Erin gaan staan 
Verkleinen van afstand
Leidende coalitie bouwen 
Betrokkenheid organiseren 

Hoofdstuk 7 Klant centraal stellen 
Klantproces centraal stellen 
Bedrijfsprocessen vereenvoudigen 
Horizontale synergie realiseren

Hoofdstuk 8 Vernieuwen van onderaf en bovenaf 
Vernieuwen van onderaf 
Vernieuwen van bovenaf 
Spelers wisselen 

Hoofdstuk 9 Spelen met ritme en ruimte
Spelen met tijd en ritme 
Reflecteren en leren 
Creëren van rust en ruimte 
Richting geven en ruimte bieden 

Hoofdstuk 10 Conclusies veranderen van organisatiecultuur 
Zes principes voor succesvolle verandering 
Geen beste manier van veranderen 
Niet elke veranderingsstrategie is effectief 
Weloverwogen kiezen van veranderingsstrategie 
Vitale coalities vormen 
Veranderen op eigen kracht 

Deel 3 Leiding nemen in verandering 
Essentie van dit deel97
Opbouw van dit deel 

Hoofdstuk 11 Authentiek leiderschap
Bewust van omgeving 
Weten wat er speelt 
Bewust van anderen en zichzelf 
Voorbeeld geven 

Hoofdstuk 12 Transformationeel leiderschap 
Visie op de toekomst formuleren 
Kernwaarden expliciteren 
Vitale coalities vormen 
Buitenwereld binnenhalen 
Samenspel organiseren 
Tegenspel regelen 

Hoofdstuk 13 Betekenisvol leiderschap
Leidende rol nemen en betekenis geven 
Doorpakken om verschil te maken 
Richting en ruimte geven 
Verhalen vertellen 

Hoofdstuk 14 Waarderend Leiderschap 
Kracht benutten 
Waarderen van verschil 
Bouwen aan vertrouwen
Fair proces 

Hoofdstuk 15 Lerend leiderschap Experimenteren en leren 
Resultaten zichtbaar maken 
Leren van fouten 
Ervaringen delen

Hoofdstuk 16 Conclusies leiding nemen in verandering 
Leiders en initiatiefnemers Richting en ruimte geven Effectieve leiderschapsstijlen voor verandering 
Transformationeel leiderschap 
Betekenisvol leiderschap
Authentiek leiderschap 
Cultuurverandering en cultuurontwikkeling 
Strategische en culturele verandering 

Deel 4 Interventies voor diepgaande verandering 
Essentie van dit deel 
Opbouw van dit deel 

Hoofdstuk 17 Machtsinterventies 
Zeggen waar het op staat 
Grenzen benoemen 
Spelers wisselen Nieuwe mensen aantrekken 
Belonen van gedrag

Hoofdstuk 18 Structurele en instrumentele interventies 
Ingrijpen in structuur en technologie 
Inrichten van nieuwe werkprocessen 
Maatschappelijk verantwoord ondernemen 
Kweekvijver voor jong talent opbouwen 
Risicokapitaal verstrekken 
Beloningssystemen wijzigen 
Monitorsystemen inrichten 
Onbetwistbare feiten presenteren 
Gedragsregels formuleren 
Gedragsverandering programmeren 

Hoofdstuk 19 Betekenisvolle interventies 
Kernwaarden verbeelden 
Symbolen gebruiken 
Artefacten benutten 
Toekomst verbeelden 
Verhalen vertellen 
Veelzijdig communiceren 
Casus adopteren 
Vakkennis waarderen 
Nieuwe taal introduceren 

Hoofdstuk 20 Conflictinterventies 
Verschillen waarderen 
Belemmeringen bespreekbaar maken 
Beeldenstorm initiëren 
Conflicten reguleren 
Conflicten mediëren 
Heilige huisjes afbreken 
Prikkelende humor inzetten 

Hoofdstuk 21 Interactieve interventies
Elkaar leren kennen als gelijken 
Aandacht voor actie en emotie
Teams ontwikkelen en innovatiekracht benutten 
Cultuurverschillen overbruggen 
Management mobiliseren 
Toekomstconferenties initiëren 
Zoekconferenties organiseren 
Investeren in medezeggenschap 
Waarderend verkennen Waarderen en leren Monitorsystemen inrichten 
Netwerken mobiliseren

Hoofdstuk 22 Leerinterventies Leerprocessen inrichten 
Leiderschap ontwikkelen 
Werkateliers aanbieden
Kennisgemeenschappen vormen 
Leerkringen activeren 
Twinning aangaan 
Leerervaringen verzilveren 
Successen delen 

Hoofdstuk 23 Conclusies interventies voor diepgaande verandering 
Interventies bij succesvolle verandering 
Interactieve interventies om diepgaand te veranderen 
Betekenisvolle interventies om richting te geven 
Structurele interventies om werkpraktijken te wijzigen 
Leerinterventies voor doorlopende verandering 
Conflictinterventies om spanning te benutten 
Machtsinterventies om ruimte te maken
Combineren van interventies 
Interventies en veranderaanpak 
Effectiviteit van interventies 
Kiezen van een interventiemix

Deel 5 Succesvol werken aan verandering
Essentie van dit deel 
Opbouw van dit 

Hoofdstuk 24 Routes voor verandering 
Routes voor strategische en culturele veranderingen 
Overleven in crisistijd Legitimiteit versterken Internationaal expanderen 
Kwalificeren voor de toekomst 
Bedrijfsprocessen vernieuwen 
Variëteit benutten 
Innovatiekracht versterken 
Klantwaarde maximaliseren
Inspireren tot verandering 

Hoofdstuk 25 Essenties voor succesvolle verandering
Cultuurverandering en strategische vernieuwing 
Succesfactoren voor diepgaande verandering 
Leiding nemen in verandering 
Interactie en betekenisgeving 
Succesvol werken aan strategische en culturele vernieuwing 

Literatuur 
Register 
Stichting Management