Passend onderwijs voor begaafde leerlingen

'Passend onderwijs voor begaafde leerlingen' is de opvolger van het succesvolle boek 'Professioneel omgaan met hoogbegaafde leerlingen in het basisonderwijs'. In dit boek gaan de auteurs uit van de alledaagse onderwijspraktijk in het reguliere basisonderwijs waarin leraren gedifferentieerd onderwijs bieden maar tevens grenzen ervaren van wat redelijkerwijs haalbaar is in hun eigen groep. De auteurs benaderen onderwijs aan begaafde leerlingen vanuit een oplossingsgericht perspectief en zien begaafde leerlingen daarom niet als zorgenkinderen maar als kansleerlingen.

In negen hoofdstukken komen alle facetten van het omgaan met begaafde leerlingen op de reguliere basisschool aan de orde. Het boek is opgedeeld in drie delen.

Deel 1: Verkenning
* Wat is begaafdheid?
* Herkennen van kenmerken van begaafdheid
* Van educatieve behoefte naar een handelingsplan

Deel 2: Interventies
* Slimme kleuters
* Vervroegde doorstroming
* Compacting van de reguliere leerstof
* Verrijkingsonderwijs in groep 3-8

Deel 3: Speciaal
* Onderpresteren
* Begaafd maar wel moeite met leren

'Passend onderwijs voor begaafde leerlingen' biedt pedagogiek- en didactiekdocenten een breed kennisraamwerk om aan hun studenten over te dragen. Het haakt aan bij moderne onderwijsontwikkelingen en is zeer praktijkgericht. Het boek biedt door een inhoudelijk basisprogramma een stapsgewijze begeleiding voor (aspirant-)leraren. Uitgelegd wordt hoe leerkrachten voor hun begaafde leerlingen vanuit een inclusief perspectief de leerlingbegeleiding kunnen oppakken. Het boek is heel geschikt als cursusboek voor een module begaafdheidsonderwijs in het paboprogramma en kan tevens gebruikt worden voor nascholingsprojecten over begaafdheid in korte trainingen.

Extra digitaal materiaal bij dit boek is gratis beschikbaar via Lerarencampus. 
Om het materiaal te kunnen bekijken en gebruiken dien je een (gratis) account op Lerarencampus.nl te hebben of aan te maken.

Passend onderwijs voor begaafde leerlingen

Voorwoord 9
Inleiding 11

Deel 1 Verkenning 13

Hoofdstuk 1 Wat is begaafdheid? 14
1.1 Inleiding 16
1.2 Theorie over begaafdheid 16
1.2.1 Het Triadisch Interdependentiemodel van Mönks 16
1.2.2 Gardner & Meervoudige intelligentie 17
1.2.3 Het Multifactorenmodel van Heller 18
1.2.4 Het Differentiatie Model van Begaafdheid en Talent van Gagné 20
1.2.5 Van theorie naar praktijk 21
1.3 Kenmerken van begaafde leerlingen . 22
1.4 Samenvatting en conclusie . 25

Hoofdstuk 2 Het herkennen van kenmerken van begaafdheid 26
2.1 Inleiding 28
2.2 Een beeld van je groep 29
2.2.1 Hoe ziet een kijkwijzer eruit? 29
2.2.2 Het zorgvuldig gebruik van een kijkwijzer 30
2.2.3 Het onderscheidend vermogen van een kijkwijzer 31
2.3 Een leerling valt op: je signaleert kenmerken van begaafdheid 31
2.3.1 Hoe ziet de fase van signalering eruit? 32
2.3.2 Het zorgvuldig gebruik van een toolkit voor signalering 33
2.4 Intake- en strategiefase 34
2.4.1 Hoe ziet de intake eruit? 35
2.4.2 Zorgvuldig je strategie bepalen 36
2.5 Samenvatting en conclusie 37

Hoofdstuk 3 Van educatieve behoefte naar een handelingsplan 38
3.1 Inleiding 40
3.2 Diagnostiek 40
3.2.1 Pedagogisch-psychologisch onderzoek 40
3.2.2 Schooldiagnostiek met behulp van een toolkit 42
3.3 Conclusie bij schooldiagnostiek 47
3.4 Advies 47
3.5 Handelingsplan 48
3.6 Evalueren 50
3.7 Samenvatting en conclusie 51

Deel 2 Interventies 53

Hoofdstuk 4 Slimme kleuters 54
4.1 Inleiding 56
4.2 Kenmerken van een ontwikkelingsvoorsprong 56
4.3 Signalering en diagnostiek van kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong 61
4.4 Vervroegde doorstroming naar groep 3 62
4.5 Uitgangspunten compacting en verrijking in groep 1-2 63
4.5.1 Compacting van het leerstofaanbod 63
4.5.2 Verrijkingsaanbod 64
4.6 Praktische uitwerking van een breed verrijkingsaanbod 65
4.6.1 Werken met ontwikkelingsmateriaal aan tafel 65
4.6.2 Werken met ontwikkelingsmaterialen in hoeken 68
4.6.3 Aanbod van lezen, schrijven en rekenen 70
4.7 Samenvatting en conclusie 71

Hoofdstuk 5 Vervroegde doorstroming 72
5.1 Inleiding 74
5.2 Manieren om vervroegde doorstroming te realiseren 74
5.3 Besluitvorming 75
5.3.1 Voorwaarden 76
5.3.2 Noodzaak 77
5.3.3 Risicofactoren 77
5.3.4 Strategische aandachtspunten 79
5.4 Betrokkenen bij besluitvorming 80
5.5 Voorbereiding en nazorg bij vervroegde doorstroming 81
5.6 Samenvatting en conclusie 82

Hoofdstuk 6 Compacting van de reguliere leerstof 84
6.1 Inleiding 86
6.2 Waarom is compacting noodzakelijk? 86
6.3 Compacting tijdens de verschillende fasen van het leerstofaanbod 87
6.3.1 Instructiefase 88
6.3.2 Verwerkingsfase 88
6.3.3 Bespreekfase 88
6.4 Individueel compacten 89
6.5 Schoolbreed compacten 91
6.5.1 Leerlijnen van gecompacte stof 91
6.5.2 Doelgroep 92
6.5.3 Didactisch niveau 92
6.6 De context voor het werken bij compacting 93
6.6.1 Organisatie in de 93
6.6.2 Houding van de leerkracht 95
6.7 Samenvatting en conclusie 97

Hoofdstuk 7 Verrijkingsonderwijs in groep 3-8 100
7.1 Inleiding 102
7.2 Waarom is verrijking noodzakelijk? 102
7.3 Kenmerken van een goede verrijkingstaak 102
7.4 De context voor het aanbieden van verrijkingsonderwijs 104
7.4.1 De leerling 104
7.4.2 De leerkracht 106
7.4.3 De omgeving 108
7.5 Het beheren van een orthotheek 109
7.6 Het werken met verrijkingsgroepen 110
7.7 Samenvatting en conclusie 110

Deel 3 Speciaal 113
Hoofdstuk 8 Onderpresteren 114
8.1 Inleiding 116
8.2 Wat is onderpresteren 116
8.2.1 Twee vormen van onderpresteren 117
8.3 Hoe ontstaat onderpresteren? 118
8.3.1 Inadequaat leerstofaanbod 119
8.3.2 Selectieve luisterstrategie 119
8.3.3 Algemene houding ten opzichte van de school 120
8.3.4 Sociale belangen binnen de school 120
8.3.5 Sociale belangen buiten de school 120
8.3.6 De attitude van de leerkracht 121
8.3.7 De relatie tussen ouders en kind 121
8.4 Wat zijn de gevolgen van onderpresteren? 122
8.4.1 Werkhoudingsproblemen 122
8.4.2 Psychische en fysieke klachten 123
8.4.3 Gedragsproblemen 123
8.5 Waaraan kun je onderpresteren herkennen? 123
8.5.1 Positieve kenmerken 123
8.5.2 Negatieve kenmerken 124
8.5.3 Onderzoeksaccenten als leerlingen onderpresteren 125
8.6 Wat kun je doen om onderpresteerders te begeleiden? 125
8.7 Samenvatting en conclusie 127

Hoofdstuk 9 Begaafd maar wel moeite met leren 130
9.1 Inleiding 132
9.2 Sociaal-emotionele ontwikkeling van begaafde kinderen 132
9.2.1 Sociale en emotionele ontwikkeling 132
9.2.2 De begeleiding van de sociale en emotionele ontwikkeling van het begaafde kind 134
9.3 Faalangst 135
9.3.1 Het ontwikkelen van faalangst 135
9.3.2 De begeleiding van leerlingen met faalangst 136
9.4 Dyslexie 137
9.4.1 Signalen van dyslexie bij begaafde leerlingen 137
9.4.2 De begeleiding van begaafde leerlingen met dyslexie 138
9.5 ADHD 140
9.5.1 Signalen van ADHD 140
9.5.2 De begeleiding van begaafde leerlingen met ADHD 141
9.6 Het syndroom van Asperger 142
9.6.1 Signalen van het syndroom van Asperger 143
9.6.2 De begeleiding van leerlingen met het syndroom van Asperger 145
9.7 Tot slot 146
9.8 Samenvatting en conclusie 146

Literatuur 147
Over de auteurs 151