Omgaan met hersenletsel

Veel mensen met niet-aangeboren hersenletsel zijn vanaf het moment dat zij zijn uitbehandeld in meerdere of mindere mate aangewezen op de hulpverlening. Hulpverleners zoeken vaak jarenlang elke dag opnieuw naar de juiste manier van omgaan met hun individuele cliënt. De autonomie van die individu dient daarbij voorop te staan, uiteraard met inachtneming van de aanwezige beperkingen. Dat is een buitengewoon ingewikkeld proces, waarvoor dit boek een belangrijke bron van inspiratie vormt. 

Omgaan met hersenletsel biedt een overzicht van het gehele spectrum van nietaangeboren hersenletsel, waarbij de nadruk ligt op revalidatiefase en vooral de chronische fase. De nieuwste wetenschappelijke inzichten worden vertaald naar de praktijk van alledag; het biopsychosociale denken staat daarbij centraal. De uitgave telt twee nieuwe hoofdstukken: ‘Herstel en plasticiteit’ en ‘Seksualiteit en intimiteit na hersenletsel’. Eerstgenoemd hoofdstuk biedt antwoord op veelgestelde patiëntenvragen: Ons brein is toch maakbaar? Hersenschade kan toch beter worden? Heb ik eigenlijk wel genoeg mijn best gedaan? Het onderwerp seksualiteit en intimiteit na hersenletsel is nog altijd zeer beladen. Het betreffende hoofdstuk biedt de lezer een kader waarbinnen ‘ingewikkeldheden’ verhelderd en mogelijkheden bespreekbaar worden. 

Dit boek is in eerste instantie geschreven voor professionele hulpverleners, waaronder psychologen, orthopedagogen, huisartsen, paramedici, therapeuten, activiteitenbegeleiders en maatschappelijk werkenden. Door het heldere en concrete taalgebruik is het boek echter zeker ook toegankelijk voor niet-professionals: gezins- en familieleden en (andere) mantelzorgers. 

Over de auteur

Jenny Palm is orthopedagoog/GZ-psycholoog. Zij werkt in haar eigen praktijk Hulp bij Hersenletsel in Maarn. Samen met een collega vormt zij de drijvende kracht achter De Maatschap, een instelling die zich richt op deskundigheidsbevordering en beleidsadvisering met betrekking tot de professionele omgang met hersenletsel. Jenny Palm heeft inmiddels diverse publicaties over hersenletsel op haar naam staan.

Zie voor de meest recente cijfers https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/hersenaandoeningen/overzicht

Voorwoord 

1 Leven na hersenletsel 
1.1 Over wie gaat het? 
1.2 Enkele voorbeelden 
1.3 Hoeveel mensen hebben hersenletsel opgelopen? 
1.4 Opvang 

2 Bouw en werking van de hersenen 
2.1 Van lichaamsvochten en ‘bultologen’ tot aan moderne beeldvorming 
2.2 Medische beeldvorming van de hersenen (neuro-imaging) 
2.3 Bouw en werking van de hersenen 
2.3.1 De grote hersenen (cerebrum) 
2.3.2 De kleine hersenen (cerebellum) 
2.3.3 De hersenstam 
2.4 Zenuwcellen (neuronen) 

3 Plasticiteit en herstel na hersenletsel 
3.1 Herstel en plasticiteit 
3.2 Herstel en hersenletsel 
3.3 Kinderbrein-volwassenbrein 
3.4 Anatomisch herstel en functieherstel 

4 Gevolgen van niet-aangeboren hersenletsel 
4.1 Niet-aangeboren hersenletsel uitgelegd binnen het ICF model 
4.2 Relatie hersenen en gedrag 
4.3 Vaak gemelde gevolgen van hersenletsel 
4.3.1 Vaak voorkomende veranderingen in neurologisch functioneren 
4.3.2 Vaak voorkomende veranderingen in neuropsychologisch functioneren 
4.3.3 Algemene vaak voorkomende veranderingen in psychologisch functioneren 
4.4 Specifieke gevolgen van hersenletsel 
4.4.1 Linkerhemisfeer problematiek 
4.4.2 Rechterhemisfeer problematiek 
4.4.3 Frontaal problematiek 
4.5 Schematisch overzicht 

5 Rouw en rouwverwerking na hersenletsel 
5.1 Rouwtaken bij een verlieservaring 
5.2 Rouwen bij niet-aangeboren hersenletsel 
5.3 Specifieke rouwproblematiek voor de getroffene 
5.4 Specifieke rouwproblematiek voor de partner 
5.5 Specifieke rouwproblematiek voor de kinderen 
5.6 Specifieke rouwproblematiek voor de ouders 
5.7 Specifieke rouwproblematiek voor de broers en zussen 
5.8 Begeleiding bij de rouwverwerking van getroffene
5.9 Familiebegeleiding 

6 Traumatisch hersenletsel (contusio cerebri) 
6.1 Traumatisch schedel-hersenletsel 
6.2 Enkele voorbeelden
6.3 Traumatisch hersenletsel 
6.4 Stoornissen in het bewustzijn: coma en PTA 
6.5 Gevolgen van traumatisch hersenletsel 
6.5.1 Neurologische gevolgen 
6.5.2 Neuropsychologische gevolgen 
6.5.3 Emotionele gevolgen 
6.5.4 Sociale gevolgen 
6.6 Schematisch overzicht gevolgen traumatisch hersenletsel 

7 CVA/beroerte 
7.1 Wat is een CVA? 
7.1.1 Onbloedig CVA: herseninfarct 
7.1.2 Bloedig CVA: hersenbloeding 
7.2 Gevolgen van een CVA 
7.2.1 Neurologische gevolgen 
7.2.2 Neuropsychologische stoornissen 
7.2.3 Psychologische stoornissen 

8 Hersentumoren 
8.1 Wat is een hersentumor? 
8.1.1 Primaire hersentumor 
8.1.2 Secundaire hersentumor 
8.1.3 Pseudotumor cerebri (PTC) 
8.2 Enkele voorbeelden 
8.3 Ziekteverschijnselen 
8.4 Behandeling van een hersentumor 
8.5 Gevolgen van een hersentumor 

9 Hersenschade als gevolg van hartstilstand of ademhalingsstilstand: hypoxie/anoxie 
9.1 Het belang van zuurstof voor de hersenen 
9.2 Oorzaken van hypoxie en anoxie 
9.3 Gevolgen van deze hersenbeschadiging 
9.3.1 Neurologische gevolgen 
9.3.2 Neuropsychologische gevolgen 
9.3.3 Psychologische gevolgen 

10 Cerebrale infecties: encefalitis en meningitis 
10.1 Encefalitis 
10.1.1 Herpes simplex encefalitis 
10.1.2 Hersenabces 
10.1.3 Neuroborreliose of ziekte van Lyme 
10.2 Meningitis 
10.2.1 Acute fase 
10.2.2 Chronische fase/gevolgen op lange termijn 

11 Epilepsie 
11.1 Wat is epilepsie? 
11.2 Welke vormen van symptomatische epilepsie zijn er? 
11.2.1 Internationale indeling van epileptische aanvallen 
11.3 Gedragsstoornissen 
11.3.1 Depressie 
11.3.2 IDD 
11.3.3 Chronische psychose 
11.3.4 Persoonlijkheidsveranderingen 
11.3.5 Agressie 
11.4 Cognitieve problemen 
11.5 Behandeling 

12 Niet-aangeboren hersenletsel bij kinderen en jongeren 
12.1 Enkele voorbeelden 
12.2 Ziektebeelden 
12.2.1 Traumatische hersenletsels 
12.2.2 Niet-traumatische hersenletsels 
12.3 Herstelmogelijkheden 
12.4 Schema ICF bij kinderen en jongeren met niet-aangeboren hersenletsel 
12.5 Functies en anatomische eigenschappen 
12.5.1 Neurologische stoornissen 
12.5.2 Neuropsychologische stoornissen 
12.5.3 Psychologische stoornissen 
12.6 Persoonlijke factoren 
12.7 Externe factoren 
12.7.1 Opvoeding 
12.7.2 Onderwijs 
12.8 Ten slotte 

13 Seksualiteit en intimiteit na hersenletsel 
13.1 Taboe op seksualiteit 
13.2 Intimiteit en seksualiteit 
13.3 Seksualiteit en hersenletsel 
13.4 Tevredenheid over intimiteit en seksualiteit na hersenletsel 
13.5 Specifieke problemen 
13.6 Adviezen 

14 Omgaan met mensen met hersenletsel 
14.1 Visie op behandeling en zorg 
14.2 Gedragsproblemen 
14.3 Kernbegrippen in de omgang met mensen met hersenletsel: accepterend, directief en bekrachtigend 
14.3.1 Accepterend 
14.3.2 Directief 
14.3.3 Bekrachtigend 
14.4 Valkuilen voor de hulpverlener 
14.5 Belangrijke omgangsadviezen 
14.6 Richtlijnen voor de sociale omgeving van de getroffene 

Bijlagen
Bijlage 1 Verklarende woordenlijst 
Bijlage 2 Adressen 

Literatuur 
Register